برای ساخت یک سازه جدید ابتدا نیاز به مهمم‌ترین و حساس‌ترین مرحله در احداث آن داریم که اندکی بی‌توجهی در این زمینه می‌تواند فاجعه آفرین باشد. گودبرداری در واقع یکی از فعالیت‌های عمرانی است که با اهداف مختلفی مانند تخریب یک سازه فرسوده، حفاظت از فونداسیون‌ها در برابر یخبندان، احداث کانال‌ها، مخازن زیر زمینی و احداث پارکینگ انجام می‌شود. گودبرداری با روشهای مختلفی انجام می‌شود. از بیل مکانیکی گرفته تا روش تاپ دان که اگر به صورت غیر اصولی و سازه نگهبان انجام شود امکان خسارت بالا می‌رود.
گودبرداری در حالت کلی به دو نوع گودبرداری حفاظت شده یا مهار بندی شده و حفاظت نشده یا مهار بندی نشده تقسیم می‌شود که در نوع حفاظت نشده یا مهاربندی نشده پایداری شیب‌ها یا جداره‌های عمودی گودبرداری در خاک‌های چسبنده بدون مهار بندی توسط شرایط مکانیکی در خود خاک تامین می‌شود.
گودبرداری چیست؟
عملیات گودبرداری یا پی کنی یک عملیات خاک برداری برای کندن محل پی ساختمان است که در همه مراحل آن، آن دسته از خاک‌هایی که چسبندگی مناسب‌تری دارند، به لحاظ اقتصادی برای گودبرداری به صرفه‌تر هستند. گودبرداری باید بر اساس نقشه و مشخصات و دستور العمل ناظر و در ابعاد و اندازه‌ای که در نظر گرفته شده انجام شود.
گودبرداری ساختمان چیست؟
به هر گونه عملیاتی که در آن خاک برداری و حفاری برای برداشتن سطح طبیعی زمین انجام می‌شود، گودبرداری ساختمان می‌گویند و این گودبرداری بر اساس اهداف مختلفی انجام می‌شود. برای مثال خاکبرداری به منظور تخریب یک ساختمان قدیمی و ساخت سازه جدید یا حفر کانال‌ها و مخازن زیر زمینی و رسیدن به خاک بکر.
گودبرداری ساختمان از جمله خطرناک‌ترین کارهای عملیات خاکی در مهندسی است که به همین دلیل هم دیوارهای گود باید توسط سازه نگهبان مهاربندی شوند تا افراد و ساختمان‌های اطراف از امنیت کافی برخوردار شوند.
هدف از گودبرداری چیست؟
انجام گودبرداری می‌تواند با چند هدف دنبال شود که از اصلی‌ترین آن دستیابی به خاک سفت و بکر است و از دیگر دلایل آن عبارتند از : پایین آوردن مرکز ثقل سازه، قرارگیری فنداسیون در محل امن و دور از سیل و یخبندان به همین دلیل هم این کار، یک فعالیت ژئوتکنیکی به حساب می‌آید.
اصول گودبرداری ساختمان
تعیین ابعاد گود و گچ ریزی آن ( جانمایی ملک )
قبل از استقرار ماشین آلات گودبرداری در محل پروژه و شروع عملیات اجرایی لازم است طی جلسه هماهنگی بین صاحبکار ، ناظر سازه ، ناظر معمار ، ناظر نقشه بردار و مجری ساختمان ، محدوده گودبرداری مشخص و حتی الامکان گچ ریزی شود .
جانمایی ملک خصوصاً در زمین هایی که اطراف آنها باز بوده و ساختمانی ساخته نشده بسیار مهم و لازم است تا از ورود فونداسیون به ملک مجاور و یا گودبرداری اضافی که منجر به هزینه و اتلاف وقت خواهد شد جلوگیری نماییم .
تعیین تراز کف گود و مشخص کردن تراز صفر – صفر
گودبرداری بیشتر از تراز مشخص شده در نقشه ها یا کمتر از آن یکی از دردسرهای رایج در ساخت وساز شهری است که علاوه بر تحمیل خسارات مالی جهت پر کردن کف گود یا برداشتن مجدد آن ، می تواند تهدید برای ریزش دیواره گود باشد. چرا که تا وقتی به تراز مندرج در نقشه ها نرسیم امکان اجرای فونداسیون وجود نداشته و این موضوع باعث خواهد شد که گود مدتی بیش از حد انتظار باز مانده و هوازدگی ، بارش باران و … پایداری دیواره گود را در این مدت تهدید خواهد کرد.
پس یکی دیگر از آیتمهای مهم که لازم است در جلسه هماهنگی تعیین شود ، تراز مبنا یا صفر –صفر است که تمام ترازهای ارتفاعی تا پایان عملیات اجرایی نسبت به آن سنجیده خواهد شد.
روشهای تعیین تراز مبنا در محصول رایگان بر و کف به صورت ویدئویی ارائه شده که در صورت نیاز می توانید از طریق لینک زیر آن را دانلود و مشاهده کنید ، این محصول بخشی از دوره اجرای ساختمان می باشد .
تهیه طرح زهکشی
وجود آب در کف یا نشت از دیواره گود را می توان به عنوان عامل اصلی در ناپایدار شدن دیواره های گود به شمار آورد که لازم است که قبل از شروع عملیات گودبرداری نسبت به پیش بینی تمهیداتی جهت کنترل و خارج کردن آب از گود ، توسط صاحب کار ، ناظر و مجری اقدام شود .
یکی از راه های کنترل آبهای زیر زمینی ، زهکشی می باشد که طرح زهکشی توسط شخص حقیقی یا حقوی متخصص ژئوتکنیک ، بر اساس نتایج آزمایشات مکانیک خاک تهیه و توسط مجری صاحب صلاحیت اجرا می شود .
مطابق بند 7-3-6 مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان ، استفاده از زهکشی به جای آب بندی در دوران بهره برداری منوط به کنترل و بررسی تاثیر آن بر محیط ژئوتکنیکی پیرامون آن با رعایت ملاحظات زیست محیطی می باشد .
انواع روشهای گودبرداری ساختمان
برای جلوگیری از گسیختگی خاک در دیواره گود و نیز کنترل تغییر شکل‌های احتمالی در اطراف گود که می تواند در نهایت منجر به ریزش گود و بروز حوادث جانی و مالی شود، لازم است تدابیری در خصوص روش گودبرداری و پایدارسازی دیواره گود در نظر گرفته شود .
همانطور که گفته شد ، گودهای ساختمانی در دسته گودهای موقت قرار می‌گیرند از این رو پایدارسازی این گودها نیز موقت بوده و لازم است موارد زیر در پایدارسازی این گودها در نظر گرفته شود :
- پایدارسازی موقت نوعی پایدارسازی است که پایداری گود را در دوران احداث بنا تامین کرده و برای آن نقشی در کاهش نیروهای رانش خاک بر سازه اصلی در شرایط بهره برداری دیده نشده است .
- پایدار سازی موقت می‌تواند در هنگام طراحی به صورت کوتاه مدت ( کمتر از یکسال پس از اتمام توقف عملیات گودبرداری ) یا بلند مدت در نظر گرفته شود.
انواع روشهای مهاربندی گود
به منظور پایدارسازی دیواره‌های گود باید از روش های مناسب مانند موارد زیر استفاده شود:
- ایجاد شیب پایدار
- میخ گذاری یا اجرای میل مهار ( انکراژ )
- دیوارهای مهار شده با تیرک از جلو ( مهار متقابل )
- دیوارهای مهار شده با میل مهار از پشت ( نیلینگ )
- سازه نگهبان خرپایی
- دیواره برلنی
- شمع کوبی یا شمع درجاریز
عوامل موثر در انتخاب روش گودبرداری
مواردی که می‌بایست در بررسی ناپایداری گودبرداریها ، انتخاب و طراحی سازه نگهبان مد نظر قرار گیرند :
- نوع ساختار و بافت لایه های خاک
- پارامترهای مقاومت برشی خاک
- پارامتر های تغییر شکلی خاک
- عمق و عرض گودبرداری
- شرایط آب زیرزمینی و آبهای سطحی
- وجود یا عدم وجود سازه در نواحی مجاور گود و نحوه ساخت و ساز آنها
- وضعیت سربارهای موجود در کناره گود از قبیل ترافیک خیابانها و غیره
- کوتاه مدت یا بلند مدت بودن دوران استفاده از گود